8. SINIF FEN BİLİMLERİ LGS HAZIRLIK DERS NOTLARI
Dünyamız iki tür hareket sergiler;
a) Güneş etrafında dolanma hareketi ( Bir tur 365 gün 6 saatte tamamlanır )
b) Kendi ekseni etrafında dönme hareketi ( Bir tur 24 saatte tamamlanır )
Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucunda gece ve gündüz meydana gelir. Günlük sıcaklık farkları da Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesi sonucu meydana gelir.
Dünya bir küre biçimindedir ve ekseni eğiktir. Bu nedenle güneşten gelen paralel ışınlar kimi alanlara dik açıyla kimi alanlara ise daha dar ( küçük ) açılarla düşer.
Bu eğim, matematiksel iklim kuşaklarının oluşmasına neden olur.
Matematiksel iklim kuşaklarının sınırlarının belirlenmesinde en temel neden, eksen eğikliğidir.
Kuzey ve güney yarım kürede dünyanın güneş ışınlarını dik alabileceği en uzak noktalara Dönence adı verilir. Kuzey yarım kürede Yengeç Dönencesi, güney yarım kürede Oğlak Dönencesi olarak adlandırılırlar.
Mevsimlerin oluşması; temel olarak
1) Dünyanın dönme ekseninin eğik olması
2) Dünyanın Güneş etrafında dolanması sonucunda gerçekleşir
Dünya güneş çevresindeki yörüngesinde dolanırken, dönme ekseninin 23 derece eğik olması nedeniyle güneş ışınlarını dik alan bölge yavaş yavaş değişir. Oluşan bu sıcaklık değişimleri, mevsimleri meydana getirir. Güneş ışınları geliş açıları nedeniyle düştükleri birim yüzey ne kadar fazla olursa, alanı ısıtmaları bir o kadar zor olacağı için, ortam aydınlık olmasına karşın hava soğuk olacaktır. Yani sonbahar veya kış mevsimleri yaşanacaktır.
Dünya’nın güneşe olan uzaklığının değişmesinin mevsimlerin oluşumu üzerine hiçbir etkisi yoktur. Dünyanın Güneşe en yakın olduğu tarih 3 Ocaktır, fakat bu tarihte kuzey yarım kürede kış mevsimi yaşanır. Dünyanın güneşe en uzak olduğu tarih 4 Temmuzdur fakat bu tarihte kuzey yarım kürede yaz mevsimi yaşanır.
Güneşe yakın veya uzak olmanın mevsim oluşumu üzerinde etkisi olmamakla beraber, mevsim süresi üzerine kısmi bir etkisi vardır. Dünya'nın , güneşe en yakın olduğu süreçte aralarındaki çekim kuvveti artar ve Dünya daha hızlı dönmeye başlar ve şubat ayı 28 günde tamamlanır. Kuzey yarım kürede, kış mevsimi 2 gün az yaşanır.
Güneşten en uzak olunan süreçte ise, çekim kuvveti azalacağı için Dünya'nın dönme hızı yavaşlar ve böylece, Kuzey yarım kürede yaz süresi biraz daha uzamış olur.
Kuzey ve güney yarım kürelerdeki yaz ve kış sürelerinin farklı olmasının sebebi, Dünya'nın Güneş etrafındaki dolanma yörüngesinin elips şeklinde olmasıdır. Eğer yörünge daire şeklinde olsaydı, mevsim süreleri eşit olurdu.
Ekvatora yakın bölgelerde mevsimler arası sıcaklık farkları çok azdır. Bu bölgelere güneş ışınları hemen hemen bütün yıl neredeyse dik düşer. ( 90 derece açıya yakın)
Güneş ışının dik geldiği bölgelerde nesnelerin gölgesi oluşmaz ya da çok kısa gölgeler oluşur. Işınların eğik geldiği bölgelerde nesnelerin gölgeleri uzun olur.
